Revista Crítica de Historia de las Relaciones Laborales y de la Política Social
ISSN versión electrónica: 2173-0822
Jean-Michael Servais, International Labour Organization (ILO), Walters Kluwer Law& Business, Alphen aan den Rijn, 2011, 136 p.
Bogumil Termiński
Abstract: The subject of this book is the history, functioning and activity of the International Labour Organization in the field of the codification of international labour law, over the last ninety years. The general character of the book makes it easy to reception for specialists from different disciplines. The book seems to be a useful preliminary reading for more in-depth studies, especially for specialists in social studies and all individuals interested in activities undertaken by the organization. The book contains important information related to the origins and functioning of the organization: the origins and development, legal frameworks of activity, main goals of action, financing, the regional dimension of ILO activities, relations and collaboration with other international organizations, forecast of future activity of the organization and closing remarks.
Keywords: ILO, International Labour Organization, Labour code, International labour law, ILO Conventions and Recommendations.
Nawet najbardziej zagorzali obrońcy efektywności systemu NZ zgodzą się z twierdzeniem, że Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) odgrywa coraz mniejsze znaczenie w panoramie transnarodowych instytucji współpracy. Decyzje zapadające na corocznej Międzynarodowej Konferencji Pracy nie przekładają się na polepszenie sytuacji zatrudnionych w większości krajów tak zwanego południa. Państwa wysoko rozwinięte już od wielu lat nie przywiązują przesadnej uwagi do zapadających w Genewie decyzji, koncentrując się raczej na własnym prawodawstwie i mechanizmach współpracy regionalnej. MOP pozostaje co prawda zasłużoną instytucją uniwersalną, o ponadczasowych zasługach w kodyfikacji standardów międzynarodowego prawa pracy. Wiele problemów uznawanych do niedawna za przestrzeń aktywności MOP coraz częściej podejmowanych jest z sukcesem przez inne instytucje ONZ. Statyczny charakter organizacji coraz rzadziej postrzegany jest jako zaleta. Nawet publikacje MOP zwracają uwagę na konieczność podjęcia działań na rzecz wzmocnienia znaczenia międzynarodowego prawa pracy i zwiększenia efektywności instytucji.
Pomimo ograniczonej mocy sprawczej MOP jest instytucją niezwykle często analizowaną w specjalistycznym piśmiennictwie naukowym. Specjalistów prawa międzynarodowego przyciąga zapewne możliwość prześledzenia rzadkiego przykładu ponad dziewięćdziesięcioletniej historii instytucjonalnej. Genewska biblioteka organizacji (podobnie jak archiwum Ligi Narodów) jest skarbnicą wiedzy dla specjalistów badających pierwszy okres kształtowania się organizacji uniwersalnych. Eksperci z zakresu międzynarodowego prawa pracy i różnego rodzaju studiów komparatywnych porządków krajowych zwracają uwagę na ewolucję i losy przyjmowanych w kolejnych latach standardów pracy. Dzieje MOP stały się także polem badań zawodowych historyków. Fakt ten uznać możemy za jak najbardziej pozytywny, zwłaszcza w kontekście wydawanych w przeszłości przez organizację hagiograficznych publikacji pozbawionych rzetelnej analizy krytycznej. Historia instytucji międzynarodowych odzwierciedlać może właściwe wielkim mocarstwom okresy emergencji, rozkwitu, stagnacji i degeneracji.
Wśród wydanych ostatnio publikacji dotyczących historii i aktywności MOP wymienić możemy choćby ILO Histories: Essays on Essays on the International Labour Organization and Its Impact on the World During the Twentieth Century (Peter Lang, 2011) czy Human Rights, Development and Decolonization. The International Labour Organization, 1940-1970 (Palgrave MacMillan, 2012). Interesujący tekst na temat oddziaływania MOP na globalizację praw człowieka znajdziemy w opracowaniu Hoffmanna dotyczącym praw człowieka w XX stuleciu. Książka Servaisa wydaje się opracowaniem dużo bardziej ogólnym. Uzupełnia jednak braki w zakresie zwięzłego spojrzenia na całość dorobku organizacji. W dalszym ciągu brakuje jednak bardziej szczegółowej monografii organizacji, uzupełnionej o krytyczną analizę źródeł. Mało także pisze się o ewolucji przyjmowanych przez organizację międzynarodowych standardów pracy. Analiza historii kodyfikacji międzynarodowego prawa pracy okazać się może cenną wskazówką w kontekście aktualnej stagnacji tej dyscypliny. Książka z powodzeniem służyć może jako wstęp do bardziej zaawansowanych studiów lub zestaw podstawowej wiedzy na temat MOP dla pracowników służby zagranicznej, dziennikarzy czy przedstawicieli nauk społecznych. W odróżnieniu od wydanych ostatnio publikacji historycznych książka koncentruje się na przedstawieniu najważniejszych kierunków aktywności MOP.
Analizę historii MOP rozpoczyna autor od rozważań nad sferą zatrudnienia w Europie końca dziewiętnastego wieku. Wydaje się zatem, że przypadające na 1919 rok powstanie organizacji stanowiło odpowiedź na rzeczywiste problemy społeczne, nie zaś narzędzie realizacji interesów politycznych wąskich kręgów elit władzy. Najsilniejsi światowi gracze polityczni nigdy zresztą za ILO nie przepadali. Analiza historii instytucjonalnej MOP podzielona została na pięć etapów: 1. okres "narodzin", 2. kształtowanie tożsamości w okresie międzywojennym, 3. druga wojna światowa i jej polityczne następstwa, 4. funkcjonowanie w ramach ekonomii globalnej. Przedstawiony przez autora podział odzwierciedla klasyfikacje znane nam z innych opracowań naukowych. Decydujący wpływ na stopień efektywności MOP miały zatem, w mojej ocenie, następujące wydarzenia i procesy: okres wilsonowskich nadziei i ich stopniowy upadek w latach trzydziestych, druga wojna światowa, następstwa antagonizmów na linii wschód-zachód, dekolonizacja, integracja Europejska i niechęć państw wysoko rozwiniętych wobec MOP, próba nawiązania dialogu z nowymi wzorcami gospodarczymi.
Przedmiotem rozważań w kolejnym fragmencie są instytucjonalne ramy aktywności MOP. Autor koncentruje uwagę na trzech zagadnieniach: mandacie organizacji, członkostwie oraz organach ILO. Zasadniczą podstawą dla wspomnianych rozważań jest oczywiście konstytucja organizacji (część XIII Traktatu wersalskiego) oraz przyjęta w maju 1944 roku Deklaracja Filadelfijska (od 1946 roku stała się ona częścią Konstytucji MOP). W niezwykle rozbudowany sposób (aż dwa fragmenty) omówione zostały formy działalności organizacji. Autor wymienia wśród nich tworzenie, promocję i nadzór przestrzegania standardów ochrony pracy przez państwa członkowskie, współpracę techniczną oraz działalność badawczą, informacyjną i inicjowanie zaawansowanych debat. Mało miejsca poświęcił autor finansowej stronie aktywności organizacji oraz podejmowanej w ramach MOP współpracy regionalnej. Finansowe aspekty funkcjonowania MOP w dalszym ciągu pozostają zagadnieniem jedynie szczątkowo omówionym w literaturze przedmiotu. Dużo więcej wiemy na temat rozwijanego już w latach trzydziestych regionalnego wymiaru aktywności MOP. Organizowane w ramach państw latynoamerykańskich regionalne konferencje MOP poświęcone były między innymi problemom imigracji zarobkowej. Niezwykle istotny wydaje się fragment poświęcony relacjom MOP z innymi organizacjami międzyrządowymi. Zagadnienie to doczekało się już pokaźnego piśmiennictwa i w dalszym ciągu analizowana jest dynamika współpracy MOP z instytucjami w ramach i spoza systemu NZ (OECD). W ostatnim fragmencie książki autor zawarł zwięzłe prognozy dotyczące przyszłości MOP w zmieniającej się sieci zależności polityki i ekonomii. Wraz z upadkiem systemu dwubiegunowego MOP wydaje się instytucją coraz mniej wpływową i uniezależnioną od czynników politycznych. To czynniki ekonomiczne oddziałujące na globalną panoramę zatrudnienia będą miały decydujący wpływ na jej dalsze funkcjonowanie. Czy przyszła aktywność MOP ma szansę wpłynąć na istotne polepszenie sytuacji zatrudnionych na świecie? Pomimo najszczerszych chęci i widocznego choćby na corocznych konferencjach entuzjazmu bardzo trudno będzie udzielić na to pytanie twierdzącej odpowiedzi. [Recibida el 10 de noviembre de 2012].
Nota bene:
Si necesita algún tipo de información referente al artículo póngase en contacto con el email suministrado por el autor del artículo al principio del mismo.
REVISTA CRÍTICA DE HISTORIA DE LAS RELACIONES LABORALES Y DE LA POLÍTICA SOCIAL es una revista académica, editada y mantenida por Revistasdederecho.com. La revista dejó de depender de la Universidad de Málaga en noviembre de 2013 y de www.eumed.com en noviembre de 2020, fecha en la que se conformó www.revistasdederecho.com. Para cualquier comunicación, envíe un mensaje a mjpelaez@uma.es, seghiri@uma.es o info@revistasdederecho.com.