Revista europea de historia de las ideas políticas y de las instituciones públicas
ISSN versión electrónica: 2174-0135
ISSN versión impresa: 2386-6926
Depósito Legal: MA 2135-2014
Presidente del C.R.: Antonio Ortega Carrillo de Albornoz
Director: Manuel J. Peláez
Editor: Juan Carlos Martínez Coll
Andrew Phillips, War, Religion and Empire: The Transformation of International Orders, Cambridge University Press, (Cambridge Studies in International Relations), Cambridge, 2011, 382 pp.
Bogumil Terminski
ABSTRACT: The book provides a comprehensive overview of the historical and conceptual analysis on the transformation of international orders (dynamics of international change). By analyzing the collapse of Latin Christendom and Sinosphere author draws attention to the factors of evolution of the political communities. The book provides an innovative understanding of the transformation of international orders (in terms of constructivism and realism). It is a valuable reading not only for the supporters of realism in world politics, but above all those wishing to understand the mechanisms of transformation of international order in the uncertain times of change. The book can serve as a starting point for reflection on contemporary global phenomena, such as the collapse of order based on Western civilization, emergence of sub-regional powers, nonstate terrorism, political revolutions and even religious wars.
KEY WORDS: Andrew Phillips, International Orders, Transformation, Empire, Christianity, Latin Christendom, Sinosphere, Political Realism, Constructivism, Political Communities, Fundamentalism, Sovereignty, International Politics.
Z dużym zainteresowaniem sięgam po książki analizujące przesłanki transformacji ładów międzynarodowych. Lektura opracowań tego rodzaju pomaga zrozumieć istotę procesów dziejowych, w oczywisty sposób oddziałujących na przestrzeń społeczną. Często odstrasza mnie jednak ich duże uwikłanie polityczne. Cechujący większość monografii amerykańskich teoretyczny dogmatyzm jest trudny do przeskoczenia dla osób nie zajmujących się na co dzień problematyką stosunków międzynarodowych. Odwołanie do wielkich procesów dziejowych wydaje się konieczne zarówno w analizie historii instytucji politycznych, demokracji deliberatywnej, jak i tematów tak odległych jak społeczne uwarunkowania migracji. Wydana przez Cambridge University Press książka Andrew Phillipsa łączy w sobie oryginalność analiz, śmiałe założenia teoretyczne, ciekawe umiejscowienie problemu w przestrzeni historycznej (walor podejścia konstruktywistycznego) oraz możliwość odniesienia analizowanych zjawisk do bliskich nam realiów politycznych. Pomimo wyczuwalnego uwikłania teoretycznego może ona służyć studentom stosunków międzynarodowych i wszystkim osobom zainteresowanym przewartościowaniami w polityce światowej, problemem o tak aktualnym obecnie charakterze. Autor pomaga nam zrozumieć że, transformacje wielkich ładów międzynarodowych: np. świata rzymskiego, sekularyzacji późnośredniowiecznej Europy czy transformacji przeciwległych sobie porządków zimnowojennych, rządzą się de facto tymi samymi mechanizmami.
Analizując koleje transformacji dwóch wielkich ładów międzynarodowych: późnośredniowiecznej instytucji kościelnej i końca cesarstwa chińskiego autor odsłania przed nami o wiele bardziej ogólne prawidłowości, kreujące przewartościowania wspólnot politycznych. Rozważania historyczne nie są zatem celem samym w sobie, a raczej funkcją dla zwrócenia uwagi na kilka szczególnie istotnych czynników. Phillips zalicza do nich: siłę (a zatem wojnę, przemoc i konflikt) a także uwarunkowania religijne (radykalizm, fundamentalizm, wojny religijne). Dopiero ich połączenie przesądza o transformacji ładów międzynarodowych, zmierzchu starych imperiów bądź emergencji nowych. Przewodnikami w tych rozważaniach stali się dla autora przedstawiciele koncepcji konstruktywistycznych (wymienia między innymi nazwiska autorów takich jak D. Deudney i D. Nexon).
Ład międzynarodowy definiuje aktor jako "konstelację norm konstytucyjnych i instytucji o charakterze fundamentalnym za pośrednictwem których realizowana jest współpraca i konflikt pomiędzy odmiennymi wspólnotami politycznymi". Bazujące na konstruktywizmie ujęcie problemu staje się punktem wyjścia dla rozważań historycznych. Jak zauważa autor, na transformację późnośredniowiecznej władzy kościelnej i cesarstwa chińskiego z przełomu XIX i XX wieku złożyły się w istocie bardzo podobne czynniki. Wymienia wśród nich rozkład instytucjonalny, upadek panujących wyobrażeń społecznych, rozwój ideologii antysystemowych oraz rosnącą przemoc pomiędzy wspólnotami politycznymi. Połączenie wspomnianych czynników prowadzi do upadku instytucji politycznych, a zatem utraty legitymizacji i efektywności władzy. Możemy zatem stwierdzić, że podstawowym czynnikiem transformacji ładów międzynarodowych jest postępująca erozja ich spójności ideologicznej i instytucjonalnej. Do wielkich centrów zawdzięczających degradację wspomnianym czynnikom zaliczyć możemy: Cesarstwo zachodniorzymskie (długotrwała degeneracja instytucji politycznych), władzę "ołtarza" w średniowiecznej Europie (polityczny kontekst reformacji, powstania chłopskie, utratę legitymizacji w ramach krajowych struktur politycznych), panowanie dynastii Burbonów w XVIII wiecznej Francji (wpływ filozofii oświeceniowej, stopniowa erozja legitymizacji władzy zakończona rewolucją) oraz upadek władzy cesarskiej w Chinach (powstania ludowe, ekspansja mocarstw zachodnich, brak poparcia społecznego).
Książka składa się z trzech części, analizujących kolejno: ramy teoretyczne zagadnienia, historyczne przykłady transformacji ładów międzynarodowych oraz wybrane aspekty współczesnych przewartościowań porządku międzynarodowego. Największym objętościowo fragmentem książki jest część druga (aż siedem rozdziałów). Szczególnie interesujące rozważania znajdziemy jednak we fragmencie przedstawiającym konkluzje końcowe (Conclusion, s. 300-323).
Podsumowując niniejsze rozważania chciałbym zwrócić uwagę na dużą przydatność tego rodzaju publikacji w analizie aktualnych kierunków zmian ładu międzynarodowego. Większość znaczących przewartościowań, odbywających się po zakończeniu drugiej wojny światowej, przyjmowała charakter długotrwałych (przynajmniej kilkunastoletnich) transformacji. Za transformację uznać możemy także ewolucję systemu międzynarodowego opartego na krajach zachodu czy globalizację potęgi nowych mocarstw. Książka Phillipsa ma charakter pogłębionej analizy pozwalającej zrozumieć ideologiczne i religijne przesłanki transformacji określonych ładów międzynarodowych. Autor koncentruje się nie tyle na samych zmianach, lecz przede wszystkim umożliwiających je `narzędziach`. Interesująca w tym kontekście okazuje się zwłaszcza lektura rozdziału dziesiątego, poświęconego wpływowi ideologii jihadu na wybrane elementy stosunków międzynarodowych. [Recibida el 10 de enero de 2012].
Nota bene:
Si necesita algún tipo de información referente al artículo póngase en contacto con el email suministrado por el autor del artículo al principio del mismo.
REVISTA EUROPEA DE HISTORIA DE LAS IDEAS POLÍTICAS Y DE LAS INSTITUCIONES PÚBLICAS es una revista académica, editada y mantenida por Revistasdederecho.com. La revista dejó de depender de la Universidad de Málaga en noviembre de 2013 y de www.eumed.com en noviembre de 2020, fecha en la que se conformó www.revistasdederecho.com. Para cualquier comunicación, envíe un mensaje a mjpelaez@uma.es, seghiri@uma.es o info@revistasdederecho.com.